Κατασκευή Παραδοσιακών Σπιτιών

Τα παραδοσιακά σπίτια στο Φρέναρος, τα «δίχωρα» αλλά και τα «πόρτια», παρουσιάζουν μια ιδιαιτερότητα όσον αφορά τα υλικά δόμησής τους, σε σχέση με την υπόλοιπη πεδινή Κύπρο αφού είναι κτισμένα με πέτρα και όχι με πλιθάρια. Ο Samuel Brown, που επισκέφθηκε την Κύπρο το 1878 έδωσε την ακόλουθη περιγραφή του τρόπου οικοδομής των σπιτιών της Κύπρου: «Τα σπίτια στα χωριά αλλά και τα περισσότερα στις πόλεις, εκτός βέβαια από τα σπίτια των πλουσίων, είναι κτισμένα από πλιθάρια. … Οι στέγες είναι επίπεδες και ο χώρος ανάμεσα στα δοκάρια της οροφής σκεπάζεται με καλάμια πάνω στα οποία τοποθετείται χώμα σε αρκετό πάχος για να εμποδίζει τη ζέστη και τη βροχή.»

Αντίθετα, στο Φρέναρος πλούσιοι και φτωχοί έχτιζαν τα σπίτια τους με πέτρα που έβρισκαν άφθονη στους «τραχώνους», όπως άλλωστε συνήθιζαν και σε άλλα Κοκκινοχώρια, αφού γενικά, οι Κύπριοι των προηγούμενων αιώνων χρησιμοποιούσαν σαν υλικά δόμησης τα υλικά που έβρισκαν στην περιοχή τους. Έτσι, οι κάτοικοι του Φρενάρου έφερναν μεγάλες πέτρες, με διαστάσεις μέχρι και 50 Χ 50 cm, από τη γύρω περιοχή, που κατά ένα μεγάλο μέρος της είναι πετρώδης, και ως συνδετικό υλικό για το κτίσιμο χρησιμοποιούσαν πηλό από κοκκινόχωμα και άχυρο και μικρές πέτρες. Ακολούθως κάλυπταν τις πέτρες με ασβεστοπηλό και άσπριζαν τους τοίχους με ασβέστη. Με πλιθάρια έκτιζαν κάποιοι τα βοηθητικά δωμάτια όπως το μαϊρκόν.

Ο τρόπος και τα υλικά κατασκευής της στέγης συμπίπτουν με την πιο πάνω περιγραφή. Πριν όμως από το χώμα, που προτιμούσαν να είναι ασπρόχωμα, άπλωναν καζάφια (φυτό με μακρύ στέλεχος που βλαστούσε σε περιοχές με πολύ νερό, όπως τα Λειβάδια) Επιπρόσθετα, πάνω από το ασπρόχωμα που άπλωναν πάνω από τα καλάμια, έβαζαν ένα είδος αργίλου, τον «κόννο», που έπαιζε το ρόλο του μονωτικού υλικού, αφού έχει την ιδιότητα να συγκρατεί το νερό και στεγανοποιούσε έτσι την οροφή. Τον κόννο τον μετέφεραν από τη λίμνη του Παραλιμνίου με τις «καρέτες» (ξυλάμαξες), που τις έσερναν τα βόδια. Από την αρχή του 20ουαιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν το ημικυλινδρικό κεραμιδί για να καλύπτουν τις χωμάτινες στέγες. Το πάτωμα καλυπτόταν με πηλό από ασπρόχωμα που ζυμωνόταν καλά και όταν στέγνωνε γινόταν πολύ σκληρό.

Πολλοί κάτοικοι του χωριού, που δεν είχαν αρκετά χρήματα έχτιζαν το σπίτι τους μόνοι, για να εξοικονομήσουν λεφτά. Άλλοι πλήρωναν κάποιο κτίστη από το χωριό ενώ οι πιο πλούσιοι έφερναν κάποιες φορές κτίστες από άλλα χωριά για να τους κτίσουν το σπίτι. Το κτίσιμο του σπιτιού για το νέο ζευγάρι το αναλάμβανε η οικογένεια του γαμπρού, ενώ η οικογένεια της νύφης ετοίμαζε την προίκα, τον εξοπλισμό δηλαδή του σπιτιού.

Πηγές: Διπλωματική Εργασία Μαριάννας Σιοπαχά "Φρέναρος Ιστορία και Πολιτισμός"